Το Δ΄ Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας του Δήμου που διεξήχθη με την επιστημονική συνεργασία της «Εταιρείας Δυτικομακεδονικών Μελετών» και συνδιοργανωτή τον «Μικρασιατικό Σύλλογο Π.Ε. Κοζάνης», αν και έχει στον τίτλο του τον χαρακτηρισμό συνέδριο τοπικής ιστορίας, δεν αφορούσε μόνο την περιοχή της Κοζάνης και της Δυτικής Μακεδονίας, κάτι που έγινε εσκεμμένα από όσους οργανώσαμε το συνέδριο, αφού θέματα τοπικής ιστορίας δεν μπορούν πραγματεύονται, δεν μπορούν να κατανοηθούν χωρίς να συνδέονται, χωρίς να εντάσσονται στο ευρύτερο ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής.

Έτσι, στο συνέδριο ακούσαμε και μιλήσαμε για ζητήματα που αφορούσαν την παιδεία, την κοινοτική οργάνωση, τον πολιτισμό, τη σωματειακή οργάνωση και τον αθλητισμό των ελληνορθοδόξων της Μικράς Ασίας και του Πόντου, για το συγκοινωνιακό δίκτυο της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης σε σχέση με την ανάπτυξη του ελληνορθόδοξου στοιχείου και για την ποντιακή γλώσσα.

Για την περίοδο 1919 – 1922 οι εισηγητές του συνεδρίου πραγματεύτηκαν ζητήματα των πολιτικών γενοκτονίας της τουρκικής πλευράς εις βάρος των ελληνορθοδόξων του Πόντου και της Μικράς Ασίας και πως καταγράφηκαν από τον αμερικανικό Τύπο.
Για την περίοδο μετά το 1922 συζητήσαμε για το πώς ερμήνευσε η ελληνική κοινωνία τα αίτια της μικρασιατικής ήττας, για τα προσφυγικά ρεύματα από τη Σοβιετική Ένωση, για το πώς αντιμετώπισε ο Τύπος την άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα, για την περίθαλψη και αποκατάσταση των ορφανών της Μικρασιατικής Καταστροφής, αλλά και για την εικόνα της αμερικανικής Near East Foundation για τη ζωή των προσφύγων στη Μακεδονία.

Περνώντας σε θέματα τοπικής ιστορίας της περιοχής της Κοζάνης και της Δυτικής Μακεδονίας το συνέδριο ασχολήθηκε με την παρουσίαση των γεγονότων του 1922 από τον τοπικό Τύπο, με τις σχέσεις των γηγενών και των προσφύγων, αφιερώνοντας μια ολόκληρη συνεδρία, με τους μουσουλμάνους ανταλλάξιμους της περιοχής, με τη γεωγραφική κατανομή των προσφυγικών οικισμών στην Κοζάνη και την Εορδαία, με την αστική αποκατάσταση των προσφύγων στην Κοζάνη και τη Δυτική Μακεδονία και φτάνοντας στο σήμερα συζητήσαμε για πτυχές της δημόσιας ιστορίας και τη συγκρότηση της ποντιακής συλλογικής μνήμης στη Φλώρινα, αλλά και για τη ζώσα προσφυγική πολιτισμική κληρονομιά στην περιοχή της Κοζάνης.

Αναλύθηκαν έτσι ποικίλες πτυχές του βίου των ελληνορθοδόξων της Μικράς Ασίας, της Μικρασιατικής Καταστροφής και της περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων σε ευρύτερο και τοπικό επίπεδο. Παράλληλα στο συνέδριο συνέπραξαν επιστήμονες που ασχολούνται χρόνια με το ζήτημα του Μικρασιατικού Ελληνισμού και των προσφύγων θέτοντας τις βάσεις ως ερευνητικό αντικείμενο με νέους ερευνητές και επιστήμονες που με τη νέα και διαφορετική ματιά τους ανανεώνουν και διευρύνουν τη θεματική.

Βέβαια, ένα συνέδριο που ασχολείται με τη Μικρασιατική καταστροφή και την προσφυγιά του 1922, εκτός από τα ερευνητικά ερωτήματα, μοιραία έρχεται αντιμέτωπο και με μία χαίνουσα πληγή της συλλογικής μας μνήμης, με το έντονο αποτύπωμα των γεγονότων του 1922 στην ελληνική κοινωνία, κάτι που αποτελεί από μόνο του αντικείμενο έρευνας και ερμηνείας. Το αποτύπωμα αυτού του συνεδρίου θα καταγραφεί στα πρακτικά του, τα οποία ευελπιστούμε ότι δεν θα αργήσουν να ακολουθήσουν το δρόμο της έκδοσης.

Ο Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου

Γιάννης Γκλαβίνας