Το σύγχρονο κράτος και η διοικητική μεταρρύθμιση

Του Δημάρχου Κοζάνης κ. Πάρι Κουκουλόπουλου

Η τρίτη ελληνική Δημοκρατία που ξεκίνησε το 1974 αποτελεί από κάθε άποψη μια ιστορική καμπή για την Ελλάδα. Δε συγκρίνεται ως προς τις κατακτήσεις και τους δείκτες ευημερίας με καμιά προηγούμενη περίοδο.

Τα τελευταία 15 χρόνια έχει πολλές φορές βαρύγδουπα αναγγελθεί το τέλος της μεταπολίτευσης. Αν εννοούμε το τέλος των φυσικών της πρωταγωνιστών, του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου, τότε έχει συντελεστεί προ πολλού.

Το αίτημα και ταυτόχρονα το στοίχημα της μεταπολίτευσης ήταν ο πλήρης εκδημοκρατισμός της χώρας και των θεσμών, τόσο αυτός καθ΄ εαυτός όσο και ως θεμελιώδης επιλογή που θα οδηγούσε τη χώρα στη χορεία των αναπτυγμένων κρατών, μακριά από τις λογικές της μπανανίας και της υπανάπτυξης. Πρέπει να είναι κανείς πολύ μίζερος ή ανιστόρητος για να πει ότι το εγχείρημα της μεταπολίτευσης απέτυχε. Πέτυχε αλλά δεν ολοκληρώθηκε.

Η Ελλάδα σήμερα έχει μεν δημοκρατικούς θεσμούς, σύγχρονες υποδομές, ισχυρό νόμισμα, αλλά έχει και μια κραυγαλέα έλλειψη που τη χαρακτηρίζει έναντι των άλλων αναπτυγμένων κρατών. Απέχουμε πολύ από το σύγχρονο κράτος.

Δεν αναφέρομαι μόνο στις προσφιλείς μου έννοιες της αποκέντρωσης και της αυτοδιοίκησης που είναι θεμελιώδη χαρακτηριστικά του σύγχρονου κράτους. Αναφέρομαι στην υγεία, την παιδεία, την κοινωνική ασφάλιση που συγκροτούν την κοινωνική διάσταση,-στη διαρκή προτεραιότητα της περιφερειακής αλλά και της πράσινης ανάπτυξης,- στην ανάγκη ανατροπής της τριτοκοσμικής δομής που έχει η χώρα με την υπερσυγκέντρωση πλούτου, δύναμης και ανθρώπων σ΄ έναν τόπο, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στη διαχείριση απορριμμάτων, στην πολυνομία…

Κυρίως όμως αναφέρομαι σε εμπεδωμένες αντιλήψεις, νοοτροπίες και πρακτικές που καθηλώνουν τη χώρα και την κοινωνία και περιστρέφονται γύρω από το κράτος. Το σύγχρονο κράτος απελευθερώνει δυνάμεις και βελτιώνει διαρκώς τη συνολική κοινωνική ικανότητα. Στην Ελλάδα, αντίθετα, οι πορείες των ατόμων τα τελευταία χρόνια μοιάζουν προδιαγεγραμμένες, ανάλογα με τις γνωριμίες, τις κουμπαριές, την καταγωγή, την οικογένεια κ.ο.κ.

Με αυτή την οπτική πιστεύω ότι δεν έκλεισε ο κύκλος της μεταπολίτευσης γιατί πολύ απλά εμπεριείχε στην αφετηρία του το αίτημα του σύγχρονου κράτους από το οποίο πόρρω απέχουμε. Δεν πρόκειται για ιστοριολογική η τελεολογική προσέγγιση. Ό,τι εμφανίζεται σήμερα ως αμφισβήτηση του μοντέλου διακυβέρνησης, του πολιτικού συστήματος, του δικομματισμού, εμπεριέχει στον πυρήνα του το αίτημα του σύγχρονου κράτους.

Είναι το μεγάλο διακύβευμα της χώρας.

Η διοικητική μεταρρύθμιση ως  μέρος της  ριζικής αλλαγής που μας οδηγεί στο σύγχρονο κράτος είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να προσεγγίζεται πρόχειρα και αποσπασματικά. Δεν είναι παιχνίδι με χάρτες και αριθμούς Δήμων και Νομαρχιών. Η χώρα με βάση το μέγεθος της χρειάζεται προφανώς μικρότερο αριθμό δομών διοίκησης και αυτοδιοίκησης. Οι δομές όμως από μόνες τους δεν παράγουν παρά ελάχιστα αποτελέσματα. Αποτέλεσμα υπάρχει μόνο με καθαρούς στόχους και πολιτικές που μας οδηγούν στην επίτευξη τους.

Υπάρχουν τέτοιοι στόχοι;

1.  Τα τελευταία 15 χρόνια το ΑΕΠ της Ελλάδας αυξάνεται ετήσια με ρυθμό από 3-5%. Δεν ωφελείται όμως το ίδιο όλη η χώρα.

Η Αττική το 1995 συγκέντρωνε  το 38% του Εθνικού ΑΕΠ ενώ το 2006 το 49,2%. Η Αθήνα σε λίγα χρόνια θα είναι μια πρωτεύουσα χωρίς ενδοχώρα.

    Ο δεύτερος ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ  καθώς και η αιρετή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση έχουν νόημα μόνο εφόσον συνδέονται με το στόχο της αναδιανομής του ΑΕΠ στην  κατεύθυνση σύγκλισης Κέντρου – Περιφέρειας, εφόσον δηλαδή υιοθετούνται ως αναγκαίες δομές για να υπηρετήσουν αυτό το στόχο.

 2.  Στις σύγχρονες μητροπόλεις από τη Βαρκελώνη μέχρι τη Ρώμη η καθιέρωση λεωφορειοδρόμων με τα γνωστά ανοιχτά λεωφορεία εκτίναξε τον αριθμό των επισκεπτών με ευεργετικά αποτελέσματα τόσο στο τοπικό όσο και στο εθνικό ΑΕΠ. Τι τύχη θα είχε μια τέτοια πρωτοβουλία στην Αθήνα ;

Πρέπει να συντονιστούν περίπου 10 Δήμοι, 2 Νομαρχίες, 1 Υπερνομαρχία, η Περιφέρεια Αττικής, το ΥΠΕΧΩΔΕ, η Τροχαία,  η ΕΘΕΛ, ο ΕΟΤ.... . Τα ανάλογα ισχύουν και για τη Θεσσαλονίκη

Η μητροπολιτική αυτοδιοίκηση έχει νόημα μόνο εφόσον καταργεί το δαίδαλο των συναρμοδιοτήτων και της ανευθυνότητας. 

Ειρήσθω εν παρόδω ότι μητροπολιτική Αυτοδιοίκηση στην Αθήνα είχαμε και δεν το ξέραμε. Ήταν ο οργανισμός Αθήνα 2004.

3. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα ολοένα διολισθαίνει στο μοντέλο των Κυβερνήσεων Α-Β Αθηνών με ολίγη Α Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μια εξέλιξη που δυναμιτίζει την έννοια της αντιπροσώπευσης και τελικά την ίδια την Δημοκρατία αφού οδηγεί σταδιακά στην αυτονόμηση μιας πολιτικής τάξης που "προώρισται να κυβερνά".

Το πρόβλημα προκύπτει από  τις υπερμεγέθεις εκλογικές περιφέρειες.

Η υιοθέτηση οποιασδήποτε εκδοχής "Γερμανικού εκλογικού μοντέλου" σχετίζεται άμεσα με τη διοικητική μεταρρύθμιση. 

Να λοιπόν τρεις προφανείς στόχοι που συνδέονται άμεσα με τη διοικητική μεταρρύθμιση και δίνουν στο εγχείρημα πραγματική υπόσταση. 

Περιφερειακή ανάπτυξη,  ανταγωνιστικότητα των δυο μεγαλουπόλεών μας, αυτονομία της πολιτικής.

Η Κυβέρνηση ένα χρόνο τώρα μιλάει για διοικητική μεταρρύθμιση παίζοντας με τις λέξεις, τους χάρτες και τις εντυπώσεις. Δεν πρόκειται να προχωρήσει σε καμία σοβαρή αλλαγή γιατί η Νεοδημοκρατική μεταρρύθμιση  είναι πουκάμισο αδειανό. Όλα γίνονται για την επικοινωνία.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Υπουργός των Εσωτερικών ένα χρόνο τώρα δεν έχει δώσει κανένα Κυβερνητικό σχέδιο στη δημοσιότητα, γιατί  πολύ απλά δεν υπάρχει. Ούτε είναι τυχαίο ότι ο Πρωθυπουργός άλλαξε τα ρήματα αναφερόμενος στη διοικητική μεταρρύθμιση.

Στη ΔΕΘ δήλωνε ότι ʽʼ προχωράει άμεσα ʽʼ ενώ στην Κεντρική Επιτροπή της Νέας Δημοκρατίας λίγες μέρες αργότερα είπε ότι ʼʼτώρα προετοιμάζεταιʼʼ.

Δηλαδή προχωρούσε χωρίς προετοιμασία ;

Τέτοια προχειρότητα…..

Υ.Γ. Η διεθνής κρίση που ξέσπασε έφερε με δραματικό τρόπο στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου το ρόλο του κράτους στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Είναι βαριά η ευθύνη της Κυβέρνησης που με τις πράξεις και την αβελτηρία της κρατά καθηλωμένη τη χώρα σε διλήμματα τύπου εξεταστική η προανακριτική