Προς ενημέρωση συντακτών

Κοζάνη, Τετάρτη 7 Μαΐου 2014

Η βιομηχανική κληρονομία του τόπου συλλέγεται σήμερα για να αναδειχτεί

Μουσείο βιομηχανικής και βιοτεχνικής ιστορίας σχεδιάζει ο Δήμος Κοζάνης

Στην Κοζάνη αναπτύχθηκε η βυρσοδεψία στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μάλιστα είχε δημιουργηθεί και μια συντεχνία βυρσοδεψών. Σήμερα απομεινάρια αυτής της βιομηχανικής κληρονομιάς ο Δήμος Κοζάνης τα συλλέγει, τα φροντίζει και θα τα αναδείξει μέσα από την δημιουργία πιθανώς ειδικού χώρου, ακόμα και με την μορφή Μουσείου Βιομηχανικής Ιστορίας της Κοζάνης.

Έτσι συνεργείο του Δήμου, μετέφερε βαρέλα βαφής και πλύσης δερμάτων, από παλιό βυρσοδεψείο της Κοζάνης, στο μηχανοστάσιο του Δήμου Κοζάνης στο Νιάημερο, όπου και θα φυλαχτεί μέχρι την κατασκευή ή την εξεύρεση του χώρου.

Ο Δήμαρχος Κοζάνης Λάζαρος Μαλούτας, σε δηλώσεις του τόνισε πως «η ιστορία ενός τόπου και κυρίως η οικονομική του ιστορία, αναδεικνύεται και από μηχανές, εφόδια, εργαλεία και χώρους, όπου γενιές και γενιές ακόμα και συγγενικών μας προσώπων εργάστηκαν, μόχθησαν, άλλοι πλούτισαν άλλοι όχι, άλλοι βγήκαν στο εξωτερικό, άλλο δεν τα κατάφεραν, αλλά διατήρησαν μια αυθεντική σχέση με το επαγγελματικό τους αντικείμενο.

Επίσης η ανάδειξη της βιομηχανικής ιστορίας της περιοχής, τρεις αιώνες πίσω δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για την σημασία της Κοζάνης και της ευρύτερης περιοχής, ενώ μας χρεώνει σήμερα, εμάς τους απογόνους εκείνων των συντεχνιών να μην επιτρέψουμε ούτε ένα βήμα οικονομικής οπισθοδρόμησης και μαρασμού».

«Τα επαγγέλματα άλλαξαν, η τέχνη υπάρχει ακόμα, η τεχνολογία άλλαξε, η τεχνογνωσία δεν χάθηκε όμως. Η βιομηχανική ιστορία μέσα από μηχανήματα όπως η βαρέλα του παλιού βυρσοδεψείου, είναι ένα πρώτο βήμα και θα ακολουθήσουν και άλλα για να μην χαθεί πλέον τίποτα άλλο από την βιοτεχνική και βιομηχανική μας κληρονομιά», συμπλήρωσε ο Λάζαρος Μαλούτας.

Ο Δήμαρχος Κοζάνης ευχαρίστησε τον παλιό βυρσοδέψη για την προσφορά του στον Δήμο, τονίζοντας πως «είναι ένα σημαντικό βήμα για την συλλογή, φύλαξη και ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς της Κοζάνης».

Όπως σημειώνει μεταξύ άλλων σε κείμενο του το 2008με τίτλο «Οι συντεχνίες της Κοζάνης», ο Ευρυπίδης Ζ. Τσιόπτσιας, «μία από τις βιοτεχνίες της Κοζάνης που αναπτύχθηκαν και προόδευσαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αλλά και στα επόμενα χρόνια μετά την απελευθέρωση της ήταν εκείνη των βυρσοδεψών.

Η βιοτεχνία των βυρσοδεψών, η οποία αποτελούσε μάλιστα την πιο εύπορη τάξη στον κοινωνικό χώρο της Κοζάνης ήταν αυτή που πρόκοψε και αναδείχθηκε περισσότερο από κάθε άλλη βιοτεχνία. Η ιδιαίτερη αυτή θέση της και η ευημερία της πρέπει να αποδοθεί κατά πρώτο λόγο στην αφθονία και στο μικρό κόστος της εγχώριας πρώτης ύλης, που χρησιμοποιεί για να καλύπτει τις ανάγκες της, αφού τα δέρματα, το πουρνάρι, το βελανίδι, το ράδι (κάστανο), τα καρύδια, αλλά και τα κόπρανα σκύλων, απαραίτητα υλικά για τη βυρσοδεψία περισσεύουν.
Ένας άλλος λόγος ήταν η ιδιαίτερη ικανότητα και η γνώση του αντικειμένου των ανθρώπων, που ασχολούνταν με αυτό. Ένα παράδειγμα που ενισχύει την τελευταία άποψη, που διατυπώθηκε είναι το γεγονός ότι οι βυρσοδέψες λόγω των γνώσεων τους και της επαγγελματικής τους ωριμότητας δεν υπέκυψαν και δεν έπεσαν στην αφάνεια μπροστά στην επίθεση της μηχανοκίνητης βιομηχανίας των ευρωπαϊκών δερμάτων (προς το τέλος του 19ου αιώνα). Εκείνη την περίοδο λειτούργησαν στην Κοζάνη 28 βυρσοδεψεία άλλα μεγάλα και άλλα μικρότερα, τα οποία απασχολούσαν κατά μέσο όρο 40 εργάτες το καθένα. Αργότερα στις αρχές του εικοστού αιώνα αναπτύσσονται και άλλα βυρσοδεψεία ή διαιρούνται μεγάλα σε μικρότερα (τσακωμός συνεταίρων, αδελφών, γαμπρών κ.λ.π.) με αποτέλεσμα τα βυρσοδεψεία να είναι πάνω από 60 και κάποιοι να μιλούν για 67. Τα περισσότερα είναι μικρά οικογενειακά με 5-15 εργάτες. Τα μεγάλα ήταν λίγα και αναφέρω μερικά ονόματα: Δημοξένους, Γκιάγκιας, Χασάπης Θωμάς, Δρίζης (ο μεγάλος ευεργέτης της Κοζάνης), Μακρής, Λιάπης, Τουράνης και άλλοι. Σημειωτέον ότι το 1918 δια νόμου υποχρεώθηκαν να φύγουν τα βυρσοδεψεία εκτός πόλεως και να μεταστεγαστούν τα περισσότερα στην οδό Λαρίσης περιοχή Τσιαϊπούνη και άλλα αλλού.
Βλέπουμε εκείνη την περίοδο τα βυρσοδεψεία να λιγοστεύουν και να φτάνουν περίπου τα 30. Αναφέρω μερικά: Αφοι Πάπιστα, , Ν & Ι. Πάπιστας, Ναούμ Γκλιάνας, Αφοι Μαλούτα, Αφοι Σκαρκαλά, Τσιτσέλης, Δημοξένου, Χασάπης Θ., Τσιόπτσιας Ζήσης, Γκιάγκιας Λιολιότας, Μάστορας, Μάτσος Κουτιούλης, Μάτσος Γιάννης, Τουράνης, Αφοι Τσιπότη, Αφοι Μαλούτα, Λιάλης, Χασάπης Δημ. και άλλοι. Επίσης ο Δαρδούφας που προπολεμικά μετακόμισε στη Αθήνα και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια που έφτιαχνε γάντια.
Το κείμενο του Συμφωνητικού Γράμματος της ιδρυτικής δηλαδή πράξης της Συντεχνίας των Βυρσοδεψών έγραφε: «εν Κοζάνη στις 24 Μαρτίου του 1826». Δεν το υπογράφει ο επίσκοπος Βενιαμίν, γιατί απουσίαζε στην Κασσάνδρα, αλλά ο εκπρόσωπός του, φέρει επίσης τις υπογραφές ένδεκα βυρσοδεψών και δεκατριών μαρτύρων. Για την ιστορία αναφέρω τα ονόματα των Κοζανιτών-Νταμπάκων (στα κοζανίτικα Νταμπακαριό). Αντιγράφω ακριβώς όπως είναι στο καταστατικό τα ονόματα και η γραφή: 1) Κώτιας Τζιόπτσιας, 2) Νικόλαος Τζιόπτσιας, 3) Θωμάς Κύρου, 4) Θεοχάρης Χαρισίου, 5) Αργύρης Σταμάτη, 6) Βαγγέλης Καϊναβάρις, 7) Τάκος Καρατάκου, Θεόδωρος Τόπακας, 9) Βασίλης Μάρκου, 10) Τιάκος Πάπιστας, 11) Στέργιος Πάπιστας».