Thế nào là ngộ độc paracetamol?

Các loại thuốc giảm đau và chữa các triệu chứng cảm thông thường hầu hết đều chứa thành phần paracetamol. Đây là một trong số các loại thuốc có thể dễ dàng mua tại các nhà thuốc mà không bị giới hạn số lượng, không cần đến toa của bác sĩ. Đây cũng là lý do vì sao mà số lượng bệnh nhân ngộ độc paracetamol ngày càng tăng lên mỗi ngày. Ngộ độc paracetamol dễ gặp nhưng dễ bị bỏ sót và thường không được chẩn đoán kịp thời.

Thuốc có chứa paracetamol sẽ đạt nồng độ đỉnh sau 4 giờ kể từ lúc đưa vào cơ thể. Paracetamol sẽ được chuyển hoá ở gan tới 90% theo con đường sulphat hoá và glucuronide hoá, 10% còn lại sẽ được hệ enzyme cytochrome P-450 chuyển hoá nốt thành N-acetyl-p-benzoquinoneimine (NAPQI). Hệ enzyme cytochrome P-450 chủ yếu nằm tại gan.

Khi sử dụng paracetamol với liều 150 mg/ kg cân nặng hoặc hơn sẽ dẫn đến tình trạng ngộ độc. Đối với người lớn nặng 50 kg, liều 7,5g paracetamol trong 1 lần uống có thể dẫn đến viêm gan nhiễm độc. Trường hợp này nếu người bị ngộ độc không được cấp cứu và điều trị kịp thời có thể tử vong. Với bệnh nhân có sẵn bệnh lý gan mạn tính, liều thấp hơn cũng đã có thể làm tổn thương nghiêm trọng tế bào gan. Những người có bệnh gan sẵn, chỉ cần uống 4g paracetamol trong vòng 40 giờ đã xảy ra viêm gan nhiễm độc.

Tiêu thụ paracetamol quá liều sẽ khiến quá trình sulfat hóa bị bão hòa và gây ra tình trạng ngộ độc gan. NAPQI gắn kết với màng tế bào gan. Khi vượt quá lượng cho phép, NAPQL sẽ làm tổn thương lớp màng lipid kép của các tế bào gan. Bên cạnh đó, Glutathione có trong gan – đây là chất chống oxy hoá chủ yếu, chất này có tác dụng gắn và trung hoà NAPQI, sẽ bị cạn kiệt nếu ngộ độc paracetamol xảy ra và gây tổn thương gan. Trung tâm tiểu thuỳ (vùng 3 của gan) là vùng có lượng tế bào gan dễ bị tổn thương nhất khi ngộ độc, vì ở vùng này nồng độ chất oxi hóa tập trung lớn nhất. Trường hợp ngộ độc paracetamol nặng có thể gây hoại tử thì có thể lan đến cả vùng 1 và 2 của gan. Nguy hiểm hơn, NAPQL cũng theo cơ chế gây tổn thương gan mà làm hoại tử cả ống thận.

Điều trị ngộ độc paracetamol

Khi bệnh nhân được đưa vào bệnh viện trong tình trạng cấp cứu, các bác sĩ sẽ ổn định tình trạng trước tiên, đặc biệt về hô hấp, tuần hoàn và thần kinh.

Loại bỏ chất gây độc ra khỏi cơ thể

Nếu người bị ngộ độc chỉ mới uống thuốc có chứa paracetamol trong vòng 1 tiếng, các bác sĩ sẽ áp dụng các biện pháp gây nôn. Đối với trường hợp bệnh nhân uống thuốc trong vòng 6 tiếng thì sẽ cần tiến hành rửa dạ dày. Sau khi bệnh nhân được gây nôn hoặc rửa dạ dày thì các bác sĩ sẽ dùng than hoạt tính với liều dùng là 1g/kg, kèm theo kết hợp với sorbitol liều tương đương.

Sử dụng thuốc để giải độc

Bệnh nhân khi được cấp cứu sớm, chưa xảy ra tình trạng viêm gan hoặc chỉ mới viêm gan nhẹ sẽ được chỉ định sử dụng thuốc giải độc là N-acetylcystein (NAC). Đây là loại thuốc giải độc đơn giản nhưng có tác dụng điều trị cao. Nó giúp tránh hoặc cải thiện tình trạng viêm gan, suy gan. Bên cạnh đó, nó còn có khả năng giảm tỷ lệ phù não, giảm việc sử dụng thuốc vận mạch và làm giảm khả năng tử vong.

Một số biện pháp điều trị khác

• Bù nước, điện giải cho người bị ngộ độc;
• Bệnh nhân ăn kém do nôn nhiều có thể được sử dụng thuốc chống nôn và truyền đường glucose 10 – 20% để chống suy dinh dưỡng;
• Nếu viêm gan xảy ra, bác sĩ sẽ tiến hành điều trị hỗ trợ theo nguyên tắc chung;
• Trường hợp xảy ra suy thận cấp sẽ được điều trị theo nguyên tắc chung.