"Αυτό που χαρακτηρίζει τον Δήμο Κοζάνης, είναι ότι ανήκει σε εκείνες τις περιοχές, οι οποίες γνώρισαν μια πρώιμη βιομηχανική   ανάπτυξη (παραγωγή ενέργειας), από τις αρχές ακόμη της δεκαετίας του 50. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μια εκρηκτική αστική ανάπτυξη με επακόλουθα την ατμοσφαιρική αλλά και γενικότερα περιβαλλοντική ρύπανση, την καταστροφή του οικιστικού αποθέματος, την συρρίκνωση των ελεύθερων χώρων ,κ.α. Όμως προέκυψε και ένα «θετικό» από αυτά τα προβλήματα, που δεν είναι άλλο από την πρώιμη περιβαλλοντική αφύπνιση. Η συνειδητοποίηση των προβλημάτων έκανε τον Δήμο Κοζάνης πολύ νωρίς , να σχεδιάσει την αναπτυξιακή και περιβαλλοντική πολιτική του, ώστε με συστηματική δουλειά να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα. .Ταυτόχρονα όμως να αναπτύξει μια ιδιαίτερη σχέση και κουλτούρα στα ενεργειακά ζητήματα .

Επιπλέον στη σύγχρονη εποχή, έχει αλλάξει πλέον ο ρόλος των Δήμων και αντίστοιχα των Αστικών Κέντρων. Πρέπει να λειτουργούν σαν κέντρα υποδομών, αγορών, πολιτισμού και αναψυχής. Ενισχύονται πληθυσμιακά, επεκτείνονται οικιστικά, προσελκύουν δραστηριότητες. Αποτέλεσμα αυτών είναι να δημιουργούνται κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, με συνέπεια την φθορά του αστικού περιβάλλοντος , την σπατάλη και καταστροφή των φυσικών πόρων και κατ’ επέκταση την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. .Αναλαμβάνουν όμως και έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στη χάραξη και υλοποίηση αναπτυξιακών πρωτοβουλιών.

Αν θέλουμε σήμερα στην Ελλάδα να ανταγωνιστούμε τη σύγχρονη Ευρώπη, θα πρέπει να αναζητήσουμε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης των Δήμων και των πόλεων , της αυτοδιοίκησης γενικότερα , ώστε να γίνουμε ανταγωνιστικοί, φιλικοί προς τους κατοίκους μας και να λειτουργήσουμε σαν πόλος έλξης για επενδύσεις και επισκέπτες. Η υιοθέτηση του μοντέλου των «έξυπνων» πόλεων είναι μονόδρομος για την τοπική αυτοδιοίκηση και μπορεί να δώσει απαντήσεις στις παρούσες οικονομικές, κοινωνικές, ενεργειακές και περιβαλλοντικές συνθήκες.  Με την έννοια αυτή η ανάδειξη του πλεονεκτήματος, της ενεργειακής ταυτότητας, σε πόλο ανάπτυξης, σε πόλο προσέλκυσης και συγκριτικό πλεονέκτημα, αποτελεί την μεγάλη πρόκληση.

Ο Δ. Κοζάνης λοιπόν έντονα ευαισθητοποιημένος,   συμμετέχει στο Σύμφωνο των Δημάρχων, στο Δίκτυο Ελληνικών Πράσινων Πόλεων (ΔΕΠΠ), και στο Δίκτυο Ενεργειακών Δήμων. Δίνει μεγάλη βαρύτητα στον σχεδιασμό της ενεργειακής πολιτικής του , διότι εκτός από τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει σαν μέλος των προαναφερόμενων δικτύων, είναι ο μεγαλύτερος και κατεξοχήν ενεργειακός δήμος της χώρας και αντιλαμβάνεται πλέον αυτή την επιλογή σαν μια ιδιαίτερα αναπτυξιακή προοπτική.

Οι δεσμευτικοί στόχοι που περιγράφοντα κωδικοποιημένα με τον όρο «20-20-20», καταδεικνύουν με ποσοτικούς όρους την αναγκαιότητα αξιοποίησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), της ορθολογικής χρήσης των ενεργειακών πόρων και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η εξοικονόμηση ενέργειας, η δημιουργία αποκεντρωμένων συστημάτων παραγωγής, η αξιοποίηση των ΑΠΕ και κυρίαρχα η προστασία του περιβάλλοντος, αποτελούν σαφέστατα υπόθεση των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, με έναν ρόλο πολυσύνθετο, πολύ-επίπεδο και ιδιαίτερα καθοριστικό. 

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΥΠΕΚΑ, το ετήσιο κόστος των ενεργειακών δαπανών των δημόσιων κτιρίων στην Ελλάδα ανέρχεται στο ποσό των 450 εκατομμυρίων ευρώ. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα παρουσιάζει τρεις φορές μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας για τη θέρμανση κατοικιών συγκριτικά με τη Φινλανδία, υπό ομογενοποιημένες κλιματικές συνθήκες! Κατά συνέπεια, ο έλεγχος και η καταγραφή της ενεργειακής συμπεριφοράς των δημοτικών κτιρίων αλλά κυρίως ο δραστικός εξορθολογισμός της ενεργειακής κατανάλωσης, αποτελούν άμεση προτεραιότητα των δημοτικών αρχών που κατά κανόνα έχουν στην ιδιοκτησία τους , διαχείριση τους δεκάδες κτίρια ( σχολεία – υπηρεσίες – ΚΑΠΗ κτλ.).

Ο Δήμος Κοζάνης υλοποιεί μια σειρά δράσεων και έργων που αφορούν την ενεργειακή αναβάθμιση και την κατασκευή κτηρίων με χρήση τεχνολογίας ΑΠΕ.  Ενδεικτική σύντομη αναφορά:

Πρότυπο Βιοκλιματικό κτήριο εξυπηρέτησης γειτονιάς

Πρόκειται για ένα κτηριακό συγκρότημα, 450 m² σχεδιασμένο να καλύπτει τις ενεργειακές του ανάγκες από φωτοβολταϊκά, αβαθή γεωθερμία αλλά και τηλεθέρμανση. Θα κατασκευασθεί εξ ολοκλήρου με μη τοξικά, πιστοποιημένα υλικά και θα διαθέτει μηχανικά συστήματα μέτρησης και καταγραφής της ενεργειακής του απόδοσης.

Πρότυπος Βρεφονηπιακός Σταθμός Ολοκληρωμένης Φροντίδας με εφαρμογή τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας

Το έργο αφορά στην κατασκευή ενός πρότυπου βρεφονηπιακού σταθμού ολοκληρωμένες φροντίδας, 1800τμ, ικανού να δεχθεί 72 παιδιά μεταξύ των οποίων και 20 παιδάκια με αναπηρία. Είναι σχεδιασμένο σύμφωνα με τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού και των Healthy Buildings έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί η απαιτούμενη κατανάλωση ενέργειας, ενώ παράλληλα ένα μέρος των αναγκών θα καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές (φωτοβολταϊκά και γεωθερμία), ενώ τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν στους εσωτερικούς χώρους είναι συμβατά με τις προδιαγραφές των «Υγιεινών Κτιρίων» για την διασφάλιση της καλής ποιότητας του αέρα.

Πρότυπο Βιοκλιματικό Σχολικό Συγκρότημα Δημοτικού - Νηπιαγωγείου με εφαρμογή τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας

Πρόκειται για ένα πρότυπο νηπιαγωγείο (2θέσιο) και ένα δημοτικό σχολείο (12θέσιο), το οποίο ακολουθεί τις προδιαγραφές του βιοκλιματικού σχεδιασμού, έτσι ώστε κατά την λειτουργία του, να γίνεται χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (γεωθερμία, Φ/Β, τηλεθέρμανση), η οποία θα ελαχιστοποιεί την ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου και την εξάρτηση του από συμβατικά καύσιμα.

Σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, εκπονήθηκαν πολλές μελέτες που αφορούν στην Αξιολόγηση της Ενεργειακής και Περιβαλλοντικής Απόδοσης, των δημοτικών κτηρίων και κυρίως των κτηρίων εκπαίδευσης που διαχειρίζεται ο Δήμος Κοζάνης. Έτσι σήμερα έχουμε σε εξέλιξη ένα μεγάλο έργο «Εξοικονόμησης Ενέργειας» που περιλαμβάνει μια σειρά δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας σε δημοτικά κτίρια – εγκαταστάσεις, (Δημαρχείο Κοζάνης, Κτίριο της Τεχνικής Υπηρεσίας – Βιβλιοθήκης, Σχολικά Συγκροτήματα κ.α. ).

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην μείωση της κατανάλωσης ενέργειας  για την λειτουργία του δημοτικού φωτισμού:

1) με την εφαρμογή συστήματος τηλεδιαχείρισης με δυνατότητα ρύθμισης της φωτεινής ροής (dimming)

2) με την αντικατάσταση υφιστάμενων ενεργοβόρων φωτιστικών με νέα φωτιστικά τεχνολογίας LED

3) με την αντικατάσταση συμβατικών λαμπτήρων με λαμπτήρες τεχνολογίας LED

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί το Πρότυπο Καινοτόμο Σχέδιο Ανάπτυξης «ΕΝΕΡΓΟΠΟΛΙΣ», το οποίο βραβεύτηκε το 2008 από το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ως μια από τις 3 καλύτερες προτάσεις που υποβλήθηκαν για χρηματοδότηση σε ένα σύνολο 137 προτάσεων απ” όλη την Ελλάδα. Η πρότασή μας περιλαμβάνει έργα και δράσεις που απαντούν στο τρίπτυχο όραμα ”ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ – ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ”. Το σχέδιο «ΕΝΕΡΓΟΠΟΛΙΣ» έχει ενταχθεί στα έργα προτεραιότητας του ΕΣΠΑ και ο προϋπολογισμός του αγγίζει τα  20.000.000,00 €

Τέλος σε φάση υλοποίησης βρίσκεται το πρόγραμμα της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας GREEN e Motion.

Το σύνολο των δήμων της Χώρας πρέπει να αποκτήσει περιβαλλοντική και ενεργειακή ταυτότητα. Πρέπει να γνωρίζουμε με ποσοτικούς όρους το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα. Δεν μπορούμε να εκπονούμε τεχνικά και αναπτυξιακά προγράμματα χωρίς να γνωρίζουμε τη φέρουσα ικανότητα του περιβάλλοντος να υποδεχθεί με βιώσιμο τρόπο τις παρεμβάσεις μας. Για τον λόγο αυτό, ο Δήμος Κοζάνης σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας εκπονεί «Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια», μέσα από το οποίο γίνεται η εξειδίκευση των δράσεων που αφορούν στην ενεργειακή πολιτική του Δήμου.

Είναι σημαντικό να αναφερθώ σε αυτό το σημείο, σε ένα ενεργειακό απόλυτα περιβαλλοντικόέργο που εδώ και 20 χρόνια λειτουργεί στην πόλη της Κοζάνης:  την  τηλεθέρμανση. Η τηλεθέρμανση είναι ένα μεγάλο έργο, που συμβάλλει στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, δίνοντας τη δυνατότητα στους κατοίκους της Κοζάνης αλλά και των περιφερειακών οικισμών (28.500 νοικοκυριά στην πόλη της Κοζάνης, τη ΖΕΠ, τη Χαραυγή….) να απολαμβάνουν τη θέρμανσή τους με χαμηλότερο οικονομικό κόστος (κόστος στο 1/4 της αντίστοιχης δαπάνης θέρμανσης με πετρέλαιο). Είναι ένα έργο που λειτουργεί 20 χρόνια, με 500 χιλιόμετρα δίκτυο το οποίο επεκτείνεται συνεχώς, με 80 εκατομμύρια ευρώ επενδύσεων, 20 εκατομμύρια ευρώ ανά έτος εξοικονόμηση συναλλάγματος, 30 εκατομμύρια ευρώ ανά έτος λιγότερες δαπάνες για θέρμανση με ισόποση αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων και 24 ώρες ομοιόμορφη θέρμανση και ζεστό νερό χρήσης. Η τηλεθέρμανση είναι ταυτόχρονα και ένα έργο αναπτυξιακό διότι δεν προσφέρει μόνο ένα καθαρό περιβάλλον με ταυτόχρονη εξοικονόμηση  φυσικών πόρων, αλλά δημιουργεί και πολλές θέσεις εργασίας, τόσο κατά την κατασκευή των δικτύων όσο και κατά την λειτουργία της.  Με την λειτουργία της τηλεθέρμανσης μέχρι σήμερα καταφέραμε να μην επιβαρύνουμε την ατμόσφαιρα με: 1.028.086 tn CO2 διοξείδιο του άνθρακα, 780 tn NOx νιτρικά, 229 tn SO2 διοξείδιο του θείου, 94 tn αιωρούμενα σωματίδια. Πετύχαμε συνολική μείωση εκπομπών 90,18%.

Αξίζει να αναφερθεί, ότι στον τομέα της ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου για την εξοικονόμηση ενέργειας, εκτός των άλλων πρωτοβουλιών, ο Δήμος από το 2012 έχει θεσμοθετήσει το «Βραβείου Αειφόρου Σχολείου του Δήμου Κοζάνης», στα πλαίσιατης διεξαγωγής του Πανελλαδικού Διαγωνισμού, από την Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Το βραβείο αυτό στοχεύει στην ενσωμάτωση της ιδέας της αειφορίας στην μαθησιακή διαδικασία, αλλά και στην εξοικονόμηση πόρων για την λειτουργία των σχολικών κτηρίων. Στον φετινό Πανελλαδικό Διαγωνισμό, το ειδικό σχολείο Κοζάνης κατέλαβε την 3η θέση..

Αποτελεί αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα ότι ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης, ακόμη και όταν δεν συν-διαμορφώνει εθνικές ενεργειακές στρατηγικές, είναι καθοριστικός, ουσιαστικός και αναντικατάστατος. Είναι καθοριστικός σε κάθε προσπάθεια προστασίας του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος.   Είναι ουσιαστικός στην εξοικονόμηση των φυσικών πόρων και στην ορθολογική χρήση της ενέργειας. Είναι αναντικατάστατος όσον αφορά στην αποτελεσματική και λειτουργική ενσωμάτωση περιβαλλοντικών «νόμων και διατάξεων» στην καθημερινότητα του πολίτη.

Ο Καλλικρατικός Δήμος Κοζάνης, ο μεγαλύτερος ενεργειακός δήμος της πατρίδας μας, η περιοχή που στήριξε και συνεχίζει να στηρίζει την ανάπτυξη του τόπου, έχει αναπτύξει τον δικό του προβληματισμό την δικιά του άποψη για τα ενεργειακά ζητήματα της περιοχής και διεκδικεί τον χαρακτηρισμό του ως ο κατεξοχήν ενεργειακός Δήμος της χώρας. Στα διοικητικά του όρια βρίσκονται εγκατεστημένα 2850 λιγνιτικά MW, ενεργά και εξαντλημένα ορυχεία λιγνίτη, το μεγαλύτερο δίκτυο τηλεθέρμανσης(222 MW)  σε εθνικό επίπεδο, υδροηλεκτρικοί σταθμοί μικρής και μεγάλης κλίμακας(161 MW), ενώ υψηλή διείσδυση εμφανίζουν τόσο τα φωτοβολταϊκά (430 MW) όσο και τα αιολικά ενεργειακά συστήματα(494 MW), καθώς και οι επιδεικτικές παρεμβάσεις που ενσωματώνουν τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και βιοκλιματικό σχεδιασμό.

Η σημαντική αυτή διασπορά ενεργειακών πόρων και πηγών, η υψηλή συγκέντρωση ανθρώπινου δυναμικού που άμεσα ή έμμεσα δραστηριοποιείται στον τομέα της Ενέργειας και η διάχυτη «ενεργειακή κουλτούρα» της ευρύτερης αστικής περιοχής, προσδίδουν στο δήμο Κοζάνης συγκεκριμένα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Έτσι, λοιπόν, ο στρατηγικός στόχος του   Δήμου Κοζάνης δεν είναι άλλος από την ανάπτυξη και ανάδειξη των  ενεργειακών του πολιτικών και της ταυτότητάς του. Στα πλαίσια αυτού του στόχου, αναλάβαμε τον τελευταίο καιρό   συγκεκριμένη πρωτοβουλία, με στόχο την κινητοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου του Δήμου, των φορέων, των επιμελητηρίων, των εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων, αλλά και του ιδιωτικού και επιχειρηματικού τομέα, προκειμένου να υλοποιήσουμε πολιτικές, όπου η παραγωγή Ενέργειας δεν θα είναι πλέον το «αρνητικό αποτύπωμα»  της περιοχής (ρύπανση ατμόσφαιρας, τέφρα, εξάντληση υπόγειων υδάτων, μετεγκαταστάσεις οικισμών, καταστροφή φυσικών τοπίων,…….). Η παραγωγή ενέργειας θα αναδειχθεί σε πολιτιστική κληρονομιά, εκπαιδευτική διαδικασία, αναγνωρίσιμο τοπόσημο, τουριστικό προϊόν, αναπτυξιακό πυλώνα. Θα αναδειχθεί σε πόλο Έρευνας και Τεχνολογίας, και ας μην ξεχνάμε  ότι η επόμενη Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 θα αφορά αποκλειστικά σχεδόν στη χρηματοδότηση δράσεων εφαρμοσμένης έρευνας και τεχνολογικής καινοτομίας.

 Στην εκκίνηση αυτού του εγχειρήματος, ο δήμος Κοζάνης σχεδιάζει δράσεις όπως:

1. Η δημιουργία σχετικού λογότυπου μέσω ανοιχτού διαγωνισμού.
2. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας,
3. Η ευαισθητοποίηση του ιδιωτικού τομέα σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και η ανάληψη πρωτοβουλιών στην κατεύθυνση αυτή,
4. Η καθιέρωση ετήσιου διεθνούς συνεδρίου με σχετική θεματολογία
5. Η δημιουργία χαρακτηριστικών τοπόσημων στο ευρύτερο αστικό σύνολο, με αναφορές στον ενεργειακό χαρακτήρα της περιοχής.
6. Ο σχεδιασμός ειδικών εκπαιδευτικών τουριστικών διαδρομών με επίκεντρο τις δραστηριότητες παραγωγής και διανομής ενέργειας , συμβατικής και ΑΠΕ, και πρότυπων κατασκευών και επεμβάσεων σε υφιστάμενα κελύφη.
7. Η ανάπτυξη διεθνών επαφών και συνεργασιών στον τομέα της ενέργειας με ομόλογους συνδέσμους και οργανισμούς,
8. Ανάδειξη γεωτόπων μουσειακού χαρακτήρα, στους χώρους εξόρυξης του λιγνίτη.

Με τις πολιτικές αυτές στοχεύουμε να αναπλάσουμε και να μετεξελίξουμε την εικόνα του Δήμου μας. Από μια περιοχή όπου ο ενεργειακός του χαρακτήρας, ήταν μονοσήμαντα λιγνιτικός και σχεδόν συνώνυμος της ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος, να τον αναδείξουμε, σε έναν σύγχρονο Δήμο που βασίζει την ανάπτυξη και την εξέλιξή του, στις εφαρμογές σύγχρονων περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών, πρωτοπόρο σε πολιτικές για εξοικονόμηση ενέργειας, για κλιματική προστασία, για μείωση των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου, για παραγωγή και διανομή ενέργειας από ΑΠΕ.

 Ο Δήμος όμως στηρίζεται και στην εξειδικευμένη και υψηλή τεχνογνωσία του ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής και στην βιομηχανική κουλτούρα που αναπτύχθηκε τα τελευταία 50 χρόνια, όπως επίσης και στα σχετικά νέα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΕΙ και ΤΕΙ) ,και ερευνητικά κέντρα (ΕΚΕΤΑ) της περιοχής. Τέλος ο Δήμος μας, με συγκεκριμένη πολιτική, ενθαρρύνει, στηρίζει και προωθεί στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στις ΑΠΕ, που με ιδιαίτερα εντατικό ρυθμό δημιουργούνται πλέον στην περιοχή, έτσι ώστε ο χαρακτηρισμός «ο μεγάλος ενεργειακός Δήμος» της πατρίδας μας, να μην βασίζεται μόνο στην ποσοτική του υπεροχή αλλά και σε πρωτοπόρες, καινοτόμες, έξυπνες, υπερτοπικές, εξωστρεφείς δράσεις στον τομέα της ενέργειας."