Οδός Κυδαθηναίων, Πέμπτη,  ώρα 18:30. Οι Κοζανίτες πιστοί στο ραντεβού τους, έξω από το εν Αθήναις στέκι τους, ντυμένοι όλοι με τις παραδοσιακές στολές του τόπου τους, ξεκινάνε τα τραγούδια και τους χορούς.

Η βροχή και το κρύο δεν τους εμποδίζει. Μια μικρή ομάδα έχει κατευθυνθεί από πιο νωρίς στο Μοναστηράκι για να ανάψει το Φανό και να ετοιμάσει τα κεράσματα.

Ολα αυτά, φυσικά, με τη συνοδεία των χάλκινων  - αναπόσπαστου στοιχείου της κοζανίτκης παράδοσης - τα οποία δεν θα μπορούσαν να λείπουν μια τέτοια μέρα.

Είναι η σειρά της Αθήνας να «γνωριστεί» με μια παράδοση του ελληνικού καρναβαλιού έξω από τα τετριμμένα, που απαντώνται (συχνά με μια «εσάνς» Βραζιλίας) σε κάθε ελληνική πόλη τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για έναν από τους «Φανούς του Λάκκου του Μάγγαν'» - έναν από αυτούς έχει πια κάθε γειτονιά της Κοζάνης, 14 συνολικά.  - Ο φανός αυτός  φέτος άναψε και στην καρδιά της Αθήνας, προτρέποντας και τους μη Κοζανίτες της πρωτεύουσας να ρίξουν μερικές στροφές στον κυκλικό τελετουργικό χορό του.

Η... πρωθιέρεια του Φανού που άναψε στην πλατεία Μοναστηρακίου - κάθε Φανός έχει τον άρχοντά του - παρακίνησε 60 άτομα (30 άνδρες και 30 γυναίκες) να ανοίξουν πρώτοι το χορό. Οι Κοζανίτες της Αθήνας είχαν ενημερωθεί μέρες πριν για την άφιξη του Φανού. «Το μάθαμε από το Ιντερνετ, αλλά και από το facebook. Δεν θα μπορούσαμε να λείπουμε. Είναι η παράδοσή μας» αναφέρει η Αναστασία, φοιτήτρια στην πρωτεύουσα.

Η Εφη και ο Κώστας, που σπουδάζουν κι αυτοί στην Αθήνα, ήρθαν αλλά δεν ντύθηκαν... αναλόγως. « Δεν μπορέσαμε να φορέσουμε τις στολές μας σήμερα. Οταν είμαστε πάνω (σσ. στην Κοζάνη) τις φοράμε όλοι».

Στα σοκάκια της Πλάκας ο κόσμος ξαφνιάζεται απ' την ομάδα των καρναβαλιστών που χορεύει στο δρόμο. Οι τουρίστες βγάζουν φωτογραφίες και οι καταστηματάρχες τραβάνε βίντεο. « Είναι πολύ ευχάριστο να γίνονται τέτοιες εκδηλώσεις στην Πλάκα, γιατί ζωντανεύει και μας θυμίζει παλιότερες εποχές», λέει ο κ. Γιώργος, ιδιοκτήτης ταβέρνας της περιοχής.

Μόλις οι «πιστοί» του Φανού φτάνουν στην πλατεία Μοναστηρακίου, στήνεται ο κύκλος και γυναίκες και άντρες στριφογυρίζουν γύρω απ' τη φωτιά με τον κατάλληλο τελετουργικό βηματισμό. Στο κέντρο βρίσκονται τέσσερις άντρες, οι οποίοι αρχίζουν να τραγουδάνε.

Κάθε στροφή επαναλαμβάνεται από τον κύκλο των χορευτών. « Από μικροί μαθαίνουμε τα τραγούδια και συμμετέχουμε. Αν για σας ακούγονται... κινέζικα, για μας είναι η ντοπιολαλιά μας και γι' αυτό δεν δυσκολευόμαστε να τ' αποστηθίσουμε. Το πιο γνωστό τραγούδι είναι το Εντεκα, αλλά και τα Περιστέρια, όπου κατά κάποιο τρόπο τα μιμούμαστε, δηλαδή καθόμαστε όλοι κάτω με το ανάλογο πρόσταγμα και μόλις ο σκοπός δυναμώσει πεταγόμαστε όρθιοι, όπως κάνουν τα περιστέρια», εξηγεί ο Παναγιώτης Πτοχούλης, ο οποίος συμμετέχει 25 χρόνια.

Ο Φανός που επισκέφθηκε την Αθήνα πρωτοδημιουργήθηκε το 1981, την εποχή που ξεκινούσε στην Κοζάνη η αναβίωση του εθίμου, περνώντας σε όλες τις γειτονιές της πόλης. « Μέχρι το 1984 είχαμε οργανωθεί πλήρως και δηλωθήκαμε επίσημα στο δήμο» λέει με περηφάνια η κυρία Χιονιά, που πρωτοστάτησε στην αναβίωση του εθίμου στη γειτονιά της και συμμετέχει ενεργά από τότε.

Το όνομά του ο συγκεκριμένος φανός το πήρε από τον κόμη Μάγγανη, τον οποίο υποδύεται ο κ. Θωμάς Τζόντος.

Θεωρήθηκε έμπειρος για το ρόλο, αφού και πριν την αναβίωση του εθίμου, η στολή του κόμη είχε γίνει το «σήμα κατατεθέν» του σε κάθε καρναβάλι από το 1965.

Οσο για τα ρούχα που φοράει είναι γνήσια! « Από ένα θείο μου, ο οποίος είχε τον τίτλο πραγματικά. Τα γάντια και το μπαστούνι μου, αυθεντικά φυσικά, είναι και τα σύμβολα του φανού μας στο λάβαρο», σημειώνει ο κ. Τζόντος.

Όσο περνάει η ώρα τα τραγούδια γίνονται όλο και πιο ελευθερόστομα. Οι Κοζανίτες τα ονομάζουν «ξινέντραπα» (σσ. ξεδιάντροπα) ή «μασκαραλίτκα» και είναι γεμάτα σεξουαλικές αναφορές, από  συγκαλυμμένα σχόλια μέχρι τις πιο ακραίες περιγραφές.

Μαζί με τα τραγούδια τους κερνούσαν απ' το «κεραστάρι» κρασί και πίτες, προκαλώντας τους θεατές να πάρουν ενεργά μέρος στο γλέντι.

Το πανηγύρι συνεχίστηκε μετά τις εννιά το βράδυ με τη συμμετοχή των χορευτικών ομάδων του δήμου Αθηναίων και την μπάντα χάλκινων οργάνων «Balkana mama», που κατέφθασαν ντυμένοι μασκαράδες. Ο «Φανός του Λάκκου του Μάγγαν'» αναχώρησε αργά τη νύχτα για να μη... χάσει το γλέντι στη δική του γειτονιά.

Αυτές τις ημέρες και άλλοι Φανοί γυρνούν ανά τη χώρα. Θα καταλήξουν όλοι στη Κοζάνη για την κορύφωση του Καρναβαλιού. Αν τους πετύχετε κάπου μην τους χάσετε!