Η ιστορία τους  μακρά, σημαντική, πλούσια. Η διαδρομή  τους  ενδιαφέρουσα, και για κάποιες απ’ αυτές περίπλοκη. Η παρουσία τους διαρκής και δημιουργική, έως σήμερα, είναι συνδεδεμένη με την ιστορία των πόλεών τους. Είναι οι  δημοτικές βιβλιοθήκες Αθηνών,  Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Πατρών, «Κοβεντάρειος»  Κοζάνης, «Βικελαία» Ηρακλείου Κρήτης, Ερμούπολης Σύρου.

Λειτουργούν  στην καρδιά των τοπικών κοινωνιών τους, ως χώροι δημιουργικής γνώσης, πολιτισμού, πληροφόρησης αλλά και κοινωνικοποίησης.  

Στο σήμερα καλούνται να απαντήσουν στις νέες προκλήσεις των καιρών, αναπτύσσοντας σύγχρονα και αποτελεσματικά εργαλεία με έμφαση στις ψηφιακές τεχνολογίες και στις διεθνείς συνεργασίες. 

Κοβεντάρειος Βιβλιοθήκη Κοζάνης: Στις σημαντικότερες ιστορικές βιβλιοθήκες των Βαλκανίων 

Σύντομο ιστορικό

Η «Κοβεντάρειος» Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνηςσυγκαταλέγεται στις σημαντικότερες ιστορικές βιβλιοθήκες της χώρας και των Βαλκανίων με αφετηρία, σαν σχολική, το δεύτερο μισό του 17^ου αι., όταν ιδρύθηκε η Σχολή της Κοζάνης.

Το 1690 ο πρώτος χειρόγραφος κατάλογος αριθμεί σε 440 τόμους βιβλίων.

Το 1813 χτίζεται δίπλα από το ναό του Αγ. Νικολάου μικρό θολωτό οίκημα που ονομάζεται «Οίκος Βελτιώσεως» και εκεί συγκεντρώνονται όλα τα βιβλία, της, μικρής, τότε βιβλιοθήκης, η οποία στη συνέχεια εμπλουτίζεται κυρίως από δωρεές επισκόπων, διανοούμενων, συγγραφέων αλλά και φιλογενών Κοζανιτών που ζουν στην κεντρική Ευρώπη.

Το 1916 ιδρύεται το σωματείο «Αναγνωστήριο Κοζάνης», το οποίο παραλαμβάνει τα βιβλία του «Οίκου Βελτιώσεως».

Το 1923 (10 Ιουλίου), τα βιβλία παραδόθηκαν στο Δήμο και έγιναν πανηγυρικά τα εγκαίνια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης.          

Το 1986 με την απόφαση υπ’ αριθμ. 40/86 (ΦΕΚ 382Β, 10-06-1986), αυτονομείται και γίνεται ξεχωριστό ΝΠΔΔ του Δήμου Κοζάνης.

Το 1995 το Ελληνικό Κράτος μέσω του Υπουργείου Πολιτισμού αναγνώρισε τη σημαντικότητα της συλλογής της ανακηρύσσοντας την Κοζάνη “Πόλη του Βιβλίου”στο πλαίσιο του θεσμού του “Πολιτιστικού Δικτύου Πόλεων”, συνιδρύοντας με το Δήμο το “Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης” (ΙΝΒΑ). Με αφορμή αυτό το γεγονός έγινε και η μεγαλύτερη δωρεά των τελευταίων χρόνων από τον τότε μητροπολίτη Κοζάνης Διονύσιο, ο οποίος δώρισε την προσωπική του βιβλιοθήκη συνεχίζοντας την παράδοση των δωρητών των περασμένων αιώνων.

Το 2008 ο Δήμος Κοζάνης, η Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, συνέπραξαν για την ίδρυση της Δημοτικής Χαρτοθήκης στο Αρχοντικό Λασσάνη (ένα κτήριο του 18^ου αιώνα).

Εκεί εκτίθεται ένα μέρος των χαρτών της βιβλιοθήκης, μια μικρή, αλλά αξιόλογη συλλογή λυτών χαρτών και ατλάντων, ανάμεσα στις οποίες κορυφαία θέση κατέχει η δωδεκάφυλλη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή (1796-1797), ήδη ανακηρυγμένο εθνικό μνημείο της νεότερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, και ο τετράφυλλος παγκόσμιος χάρτης του Άνθιμου Γαζή (1800).

Σήμερα (2011) η βιβλιοθήκη στεγάζεται στο 2^ο όροφο του εμπορικού κέντρου του Δήμου, στην καρδιά της πόλης της Κοζάνης, προσμένοντας το νέο οίκημα που θα στεγάσει τους θησαυρούς της- έχει ήδη δημοπρατηθεί το  κτήριο συνολικής επιφάνειας περίπου 4.000 τ.μ. (με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ) – στο οποίο έχουν προβλεφθεί εκτός των χώρων φύλαξης:

• αναγνωστήρια
• χώροι εκδηλώσεων
• εκθεσιακοί χώροι
• χώροι συντήρησης και ψηφιοποίησης
• παιδική βιβλιοθήκη κ.λπ. 

Βυζαντινά, μεταβυζαντινά και ξενόγλωσσα χειρόγραφα, πλήθος ελληνικών και οθωμανικών εγγράφων, σημαντικά ελληνικά και ξενόγλωσσα έντυπα, τουρκικά φιρμάνια, κώδικες, χάρτες (ανάμεσά τους η «Χάρτα του Ρήγα Φεραίου»), εκδόσεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, εικόνες και φωτογραφίες, εκδόσεις λογίων από τη Δυτική Μακεδονία κ.λπ. προσφέρουν πολύτιμες πηγές για την ιστορία της ευρύτερης περιοχής.

Βασικότερο μέρος της συλλογής της αποτελούν οι 120.000 τόμοι βιβλίων (10.000 περίπου τόμοι αφορούν εκδόσεις από το 1494-1912), 5.500 τόμοι περιοδικών, 422 χειρόγραφα, χιλιάδες λυτά έγγραφα, αλλά και μια σημαντική ψηφιακή παρακαταθήκη που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια μέσα από την υλοποίηση δύο (2) έργων της Κοινωνία της Πληροφορίας. 

ΗΔημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνηςφιλοδοξεί να συνεχίσει να αποτελεί πόλο έλξης όχι μόνο για τους κατοίκους της περιοχής και για τη χώρα, αλλά μέσα από τις δυνατότητες που θα της δοθούν με το νέο κτήριο, να αποτελέσει ένα καινοτόμο θεσμό διεθνούς ακτινοβολίας και να συμβάλλει τα μέγιστα στον πολιτιστικό, εκπαιδευτικό, μορφωτικό και επιστημονικό τουρισμό δίνοντας έμφαση στις ψηφιακές τεχνολογίες και τις διεθνείς συνεργασίες.