Αστικοί αγροί, πολύχρωμοι εξωτερικοί χώροι, εκτεταμένες πεζοδρομήσεις και φυτεύσεις, λιτές, μοντέρνες κατασκευές σε κοινόχρηστους χώρους. Οι ιδέες των αρχιτεκτόνων που συμμετείχαν στον διαγωνισμό «Κοζάνη Χ4» ήταν μια ανάσα φρέσκου αέρα πάνω από τη μεγαλύτερη πόλη της Κεντρικής Μακεδονίας, που φέρει στις πλάτες της όλα τα δεινά της απότομης αστικοποίησης και την περιβαλλοντική υποβάθμιση λόγω της Πτολεμαΐδας. Ο διαγωνισμός ήταν το κύκνειο άσμα της εταιρείας Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων και Αναπλάσεις (ΕΑΧΑ), που έκλεισε ύστερα από 17 χρόνια προσφοράς.

Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί ιδεών «Χ4» (για την ανάπλαση του «σταυρού» που δημιουργούν οι δύο δρόμοι που τέμνονται ανάμεσα σε 4 οικοδομικά τετράγωνα) ξεκίνησαν από την Αθήνα το 2010. Ακολούθησαν οι διαγωνισμοί «Θεσσαλονίκη Χ4», «Ηράκλειο Χ4» και, τέλος, ο διαγωνισμός «Κοζάνη Χ4», όλοι με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο. Αύριο ολοκληρώνεται η έκθεση των 27 μελετών που κατατέθηκαν στον εκθεσιακό χώρο του Δήμου Κοζάνης.

«Η πόλη της Κοζάνης είναι από εκείνα τα περιφερειακά αστικά κέντρα τα οποία γνώρισαν μια πρώιμη και στρεβλή αστική ανάπτυξη», λέει ο δήμαρχος της πόλης, Λάζαρος Μαλούτας. «Η πόλη μας δέχθηκε ισχυρά ρεύματα πληθυσμού από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 λόγω της λιγνιτικής δραστηριότητας. Μια κίνηση που είχε ως αποτέλεσμα την απότομη αστικοποίησή της και την καταστροφή της παλαιάς πόλης, από την οποία διασώζονται σήμερα μόνο μεμονωμένα κτίρια».

Στα μέσα Φεβρουαρίου ανακοινώθηκαν τα πέντε ισότιμα βραβεία (Αννα Λιάνα, Αννα Κουτσονάνου, Χαδιώ Κωνστάντια/ Γεωργία-Σοφία Μουστάκα, Κωνσταντίνος Αβραμίδης/ Τσαδάρη Σοφία, Χάγιου Αικατερίνη/ Τηλιγάδα Βασιλική/ Ρούπας Παναγιώτης), καθώς και ακόμα 5 «εξαγορές» μελετών. «Οι προτάσεις που ξεχώρισαν είναι πολύ ενδιαφέρουσες αισθητικά, είναι μια σύγχρονη ματιά στην πόλη μας», λέει ο κ. Μαλούτας. «Προς το παρόν αναζητούμε τρόπο να εκδώσουμε ένα τεύχος με όλες τις προτάσεις. Στη συνέχεια, μπορούμε να δούμε αν κάποιες από αυτές θα μπορούσαν να υλοποιηθούν και με ποιο τρόπο».

Η ολοκλήρωση του διαγωνισμού «Κοζάνη Χ4» ήταν η τελευταία πράξη της ΕΑΧΑ. Στον ανάλογο διαγωνισμό «Βόλος Χ4», οι προτάσεις που κατατέθηκαν δεν ανοίχτηκαν και θα εξεταστούν από την υπηρεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος στην οποία μεταβιβάστηκε η αρμοδιότητα (διεύθυνση ειδικών έργων αναβάθμισης περιοχών). Υπενθυμίζεται ότι η ΕΑΧΑ Α.Ε. ιδρύθηκε το 1997 και έφερε εις πέρας την πιο εμβληματική παρέμβαση που έγινε μεταπολεμικά στον δημόσιο χώρο της Αθήνας, τη δημιουργία του Mεγάλου Περιπάτου, καθώς και πλήθος παρεμβάσεων. Η τεχνογνωσία που απέκτησε, ωστόσο, δεν μεταβιβάστηκε, καθώς σχεδόν το σύνολο του προσωπικού της (περί τα 25 άτομα) απολύθηκε, ενώ δεν υπάρχει πρόβλεψη για την τύχη του εξαιρετικά σημαντικού για την ιστορία της πόλης αρχείου της.