«Κυρίες και κύριοι, Ο όρος κοινωνικός αποκλεισμός, είναι μια έννοια καθαρά πολιτική και αποτελεί το νέο τρόπο προσέγγισης ενός διαχρονικού προβλήματος, που συνδέεται άμεσα με το πρόβλημα της φτώχειας.
Εάν η φτώχεια ήταν το κοινωνικό ζήτημα που σφράγισε τον 19ο αιώνα, προκαλώντας την ανάπτυξη πλήθους κοινωνικών θεσμών, που άλλαξαν τη δυναμική της κοινωνίας, ο ‘κοινωνικός αποκλεισμός’ είναι το σύγχρονο κοινωνικό ζήτημα που κλονίζει τις κοινωνικές επιστήμες και την εμβέλεια τους, τους κοινωνικούς θεσμούς και την αποτελεσματικότητά τους, συνεπώς και την ίδια την κοινωνία.
Οι άνθρωποι θεωρούνται κοινωνικά αποκλεισμένοι εάν ¨αποτρέπεται η πλήρης συμμετοχή τους στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή ή όταν η πρόσβαση τους σε εισοδήματα και πόρους (προσωπικούς, οικογενειακούς και πολιτισμικούς) είναι τόσο ανεπαρκής, ώστε να τους αποκλείει από το να απολαμβάνουν ένα επίπεδο διαβίωσης που θεωρείται αποδεκτό από την κοινωνία στην οποία ζουν.
Ως σύγχρονο κοινωνικό ζήτημα, δεν είναι νέο, παρότι καινούρια είναι ο τρόπος περιγραφής του φαινόμενου, η αντίληψη του κοινωνικού ζητήματος και ο προβληματισμός για την αντιμετώπιση του. Ο κ.α. προσομοιώνεται στην κοινωνία με τη μορφή ιεραρχίας ,που αποτελείται από διάφορες κοινωνικές ομάδες ,οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με αμοιβαία δικαιώματα και υποχρεώσεις, στη βάση μιας ευρύτερης ηθικής τάξης και ορισμένων κοινών αξιών. Η διάρρηξη συνεπώς αυτών των κοινωνικών δεσμών και της επαρκούς κοινωνικής συμ/χης των αποκλεισμένων, σε συνδυασμό με την κοινωνική τους ενσωμάτωση, είναι που συνιστά αποκλεισμό. Ένα εξίσου σημαντικό στοιχείο που αναδεικνύεται από τις σύγχρονες προσεγγίσεις της έννοιας ,είναι η συντηρητική θεώρηση της κοινωνίας ως πραγματικότητα ,ενώ ζητούμενο είναι η σοσιαλιστική θεώρηση ,που επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στις πραγματικές συνθήκες ζωής των αποκλεισμένων και ιδιαιτέρα στην αδυναμία πλήρους συμ/χης τους στην κοινωνία που ζουν. Και δεν είναι μόνο η ανεπάρκεια του εισοδήματος που ενισχύει αυτά τα φαινόμενα. Ιδιαίτερα η πρόσβαση σε αγαθά όπως η εκπαίδευση , η υγεία, η στέγαση ,οι υπηρεσίες πρόνοιας, θεωρείται επίσης ουσιώδης παράμετρος που συνθέτει την κατάσταση αποστέρησης. Αποτέλεσμα όλων αυτών των αναλύσεων ήταν η σωστότερη ακτινογράφηση του φαινόμενου και η κατανόηση της αναγκαιότητας για ενσωμάτωση των πολιτών στο τοπικό περιβάλλον. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

Σημαίνει πως, ανήκεις ισότιμα σε μια κοινωνία:

• Όταν έχεις κατακτήσει την πολιτική ενσωμάτωση σε αυτή
• Όταν έχεις κατακτήσει την οικονομική ενσωμάτωση και είσαι οικονομικά ενεργός
• Όταν έχεις κατακτήσει τη διαπροσωπική ενσωμάτωση, έχοντας οικογένεια, φίλους, γείτονες και δίκτυα που σου παρέχουν φροντίδα, συντροφιά και ηθική στήριξη ,όταν τη χρειάζεσαι.

Σημαίνει πως το ενδιαφέρον δεν εντοπίζεται πλέον μόνο στο ποιος είναι κοινωνικά αποκλεισμένος και ποιος όχι, αλλά κυρίως στις διαδικασίες και τους μηχανισμούς που δημιουργούν και συντηρούν τον κ.α. Σημαίνει τέλος.
Πως η έμφαση δίνεται στην τοπική κοινωνία, που έχει τη μοναδική δυνατότητα να λειτουργήσει είτε ως ενισχυτικός παράγοντας είτε ως αποτρεπτικός, στα φαινόμενα του αποκλεισμού. Αδιαμφισβήτητος εγγυητής και διεκδικητής αυτών των δυνατοτήτων, δεν μπορεί παρά να είναι οι τοπικές αυτοδιοικήσεις, οι οποίες επιβάλλεται να διεκδικούν προγράμματα καταπολέμησης του αποκλεισμού, τα οποία θα πρέπει να σχεδιάζονται με τα δεδομένα και τις ιδιαιτερότητες των τοπικών συνθηκών και να υιοθετούν πολιτικές που μπορούν να έχουν τη μορφή επενδύσεων για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των κοινωνιών τους. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί, ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός συνδυάστηκε και με τη διαμόρφωση μίας γενικότερης παγκόσμιας πραγματικότητας

• της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας
• της δημιουργίας υπερεθνικών θεσμών (Ε.Ε.) και μεγάλων οικονομικών περιοχών
• της συμφωνίας της GATT για το ελεύθερο εμπόριο
• των γεωπολιτικών εξελίξεων στις πρώην ανατολικές χώρες

Γίνεται λοιπόν σαφές πως πλέον κανένα εθνικό κράτος, καμία περιφέρεια και καμία αυτοδιοίκηση δεν διαθέτει την αυτοτέλεια ενός «κλειστού συστήματος». Αντιθέτως όλοι εντάσσονται σε ένα παγκόσμιο σύστημα, που χαρακτηρίζεται από οικονομική ιεραρχία και κοινωνική στρωματοποίηση. Πώς όμως αντικατοπτρίζονται σε αυτό το παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, οι τοπικές πραγματικότητες;
Πώς το όλον συνδέεται με το μερικό και πώς επηρεάζεται η περιοχή του Νομού Κοζάνης απ’ την υφιστάμενη και αδιαμφισβήτητη γενικότερη κατάσταση;
Τα τελευταία χρόνια, ο Νομός Κοζάνης και η ευρύτερη περιοχή του δήμου Κοζάνης, γνώρισαν μία ταχύτατη αναδιάρθρωση της παραγωγικής δομής τους, με κύρια χαρακτηριστικά

• Τη ραγδαία μείωση του παραγόμενου ΑΕΠ στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας, που συνοδεύτηκε από ταυτόχρονη μείωση των απασχολούμενων στο συγκεκριμένο τομέα
• Τη μείωση του δευτερογενούς τομέα με σημείο-σταθμό την αποβιομηχάνιση του 1991 (ΜΑΒΕ – ΑΕΒΑΛ- ΕΛΣΙ)
• Την κρίση της γούνας
• Tη σταδιακή μείωση των επενδύσεων στην ηλεκτροπαραγωγή
• Και τέλος την αύξηση του τριτογενούς τομέα που πλέον έχει την πρώτη θέση στο παραγόμενο ΑΕΠ της περιοχής

Αυτή η αναδιάρθρωση της παραγωγικής δομής τόσο στο νομό όσο και στο δήμο, ήταν φυσικό να προκαλέσει εκτός από τις οικονομικές και σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις. Ο τριτογενής τομέας ήταν πρακτικά αδύνατο με τη μορφή που έχει σήμερα, να απορροφήσει τον μεγάλο αριθμό των απασχολούμενων που έφευγαν από τον πρωτογενή τομέα, τις μαζικές απολύσεις των εργαζομένων του 1991 από τον δευτερογενή τομέα και τη γενικότερη έλλειψη απασχόλησης στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία, δεδομένου ότι και ο κύριος τομέας απασχόλησης, αυτός της ηλεκτροπαραγωγής, μειώνει συνεχώς τους απασχολούμενους και δεν προβαίνει σε νέες προσλήψεις.
Το άνοιγμα της τοπικής οικονομίας στον ανταγωνισμό ισχυρών κέντρων και η απουσία, ενός ισχυρού και ελκυστικού πόλου στον αντίποδα των προκλήσεων των νέων δεδομένων και του σύγχρονου ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού, σε συνδυασμό με την συρρίκνωση του ΤΕΙ που πλήττεται από τη βάση του δέκα και τις καθυστερήσεις στο θέμα των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που λειτουργούν ή έχουν εξαγγελθεί από την κεντρική διοίκηση, επιδείνωσαν δυστυχώς και τα αποτελέσματα του τριτογενή τομέα.
Εμπόριο και υπηρεσίες, οι κατεξοχήν στυλοβάτες της περιοχής, πριν την έλευση της ΔΕΗ, πλήττονται με το άνοιγμα της Εγνατίας Οδού, κάνοντας εμφανή την αδυναμία ενσωμάτωσης νέων πρακτικών, τεχνολογιών και προκλήσεων της νέας εποχής.
Ως αποτέλεσμα, η ανεργία εκτινάχθηκε και πλέον η Δυτ. Μακεδονία και ο νομός Κοζάνης κατέχουν τις πρώτες θέσεις σε επίπεδο χώρας, με κύρια χαρακτηριστικά την ανεργία των νέων και των γυναικών, που ξεπερνούν κατά πολύ τον εθνικό μέσο όρο.
Αναλύοντας τα ποιοτικά στοιχεία του νομού, έτσι όπως αυτά καταγράφονται από τους αρμόδιους φορείς, προκύπτει πως ενώ η αγορά έχει ανάγκη από νέες εξειδικευμένες γνώσεις στις σύγχρονες τεχνολογίες, οι άνεργοι που προκύπτουν αφενός από τον πρωτογενή τομέα, έχουν κυρίως στοιχειώδη μόρφωση ενώ οι άνεργοι που προέκυψαν από τη βιομηχανία και βιοτεχνία, ενώ έχουν τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες, δεν μπορούν να απορροφηθούν στη μεταποίηση, καθώς ο τομέας αυτός σημειώνει ραγδαία πτώση στην περιοχή (1,4% από 7,8% το 1995). Ταυτόχρονα, αυτή η κατηγορία των ανέργων, συνήθως μέσης ηλικίας, δεν διαθέτουν γνώσεις στη σύγχρονη τεχνολογία και την πληροφορική που έχει ανάγκη ο τριτογενής τομέας αλλά και οι σύγχρονες μεταποιητικές επιχειρήσεις που έχουν απομείνει.
Ειδικότερα το 42% των ανέργων είναι απόφοιτοι Λυκείου και γενικότερα τα υψηλά ποσοστά ανέργων προέρχονται από αποφοίτους δημοτικού και γυμνασίου. Αντίθετα τα ποσοστά ανεργίας του επιστημονικού προσωπικού είναι χαμηλότερα του Εθνικού Μ.Ο. Σχεδόν το 50% των ανέργων ανδρών είναι εξειδικευμένο εργατοτεχνικό δυναμικό και μόλις το 19% ανειδίκευτοι εργάτες. Το 44% της γυναικείας ανεργίας αντίθετα αφορά επαγγέλματα του τριτογενή τομέα (εμπόριο, υπηρεσίες) ενώ το 22% είναι ανειδίκευτο εργατικό προσωπικό.
Καταγράφεται έτσι, ως τοπική πραγματικότητα, η έλλειψη κατάρτισης και δεξιοτήτων στις νέες τεχνολογίες και την πληροφορική, προκειμένου να καλυφθούν οι σύγχρονες απαιτήσεις στην μεταποίηση, το εμπόριο και τις υπηρεσίες.Άρα μία από τις σημαντικές παραμέτρους για την ενίσχυση της απασχόλησης , τη μείωση της ανεργίας και την αποφυγή του κινδύνου του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η ανάπτυξη του κατάλληλου για τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, ανθρώπινου δυναμικού.
Δυστυχώς τις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους ενώ υπήρχε η δυνατότητα συστηματικής, στοχευμένης και ισχυρής χρηματοδότησης της κατάρτισης και της εκπαίδευσης, από τα 1,1 τρις δρχ. που εισέρευσαν στην περιφέρεια, μόλις το 2,5% πήγε στην παιδεία, το 0,5% στην κατάρτιση-απασχόληση, το 0,4% των πόρων κατευθύνθηκε στην ΚτΠ, το 0,1% στην έρευνα και το 2% στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Αναλύοντας τα οικονομικά στοιχεία ο Νομός Κοζάνης εμφανίζεται να έχει ΑΕΠ ανά κεφαλή σαν ποσοστό 113% του Μ.Ο. της χώρας.

Ο Τριτογενής τομέας αποτελεί τον κυρίαρχο τομέα από την άποψη της απασχόλησης με 53,52% ενώ σημαντική είναι και η παρουσία του δευτερογενή τομέα λόγω της λειτουργίας των μεγάλων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ με 35%. Ο πρωτογενής τομέας έχει την μικρότερη συμμετοχή στην απασχόληση με 11,58%.
Σχολιάζοντας κανείς τα παραπάνω, δεν μπορεί παρά να διακρίνει, ότι ο πρωτογενής τομέας βρίσκεται σε διαρκή φθίνουσα πορεία και παίζει δευτερεύοντα ρόλο τόσο στην απασχόληση όσο και στα εισοδήματα του νομού. Φαίνεται δυστυχώς ότι για τα δεδομένα του νομού μας, φθάνει σε οριακά επίπεδα. Αυτή η εξέλιξη δεν οφείλεται αποκλειστικά σε τοπικές συνθήκες αλλά σε μεγάλο βαθμό προέκυψε από τη γενικότερη πολιτική που εφαρμόσθηκε στον αγροτικό χώρο σε επίπεδο χώρας και Ε.Ε.

Ο δευτερογενής, συνεχίζει να συνεισφέρει σημαντικά τόσο στην απασχόληση όσο και το εισόδημα λόγω κυρίως ΔΕΗ αφού η ενέργεια συμμετέχει κατά 88% στην διαμόρφωση του συνολικού εισοδήματος του τομέα.
Το ανησυχητικό για την αναπτυξιακή πορεία του νομού είναι η συμμετοχή της μεταποίησης στην διαμόρφωση του εισοδήματος με ποσοστό μόλις 1,4% το 2001, πράγμα που σημαίνει ότι στο νομό, εκτός ΔΕΗ, η μεταποιητική δραστηριότητα είναι ελάχιστη και οδηγείται σε περιθωριοποίηση.
Όλα αυτά τα στοιχεία εξηγούν και τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας που παρουσιάζει ο νομός. Και εάν αυτή είναι σήμερα η τοπική πραγματικότητα, τι προβλέπεται για το μέλλον της περιοχής; Αλλάζει κάτι στις στρατηγικές επιλογές που να μπορεί να εγγυηθεί την ανατροπή αυτής της θλιβερής αλήθειας;
Κες και κοι, αλλαγές προβλέπονται. Σχεδιάζονται και αποφασίζονται, μόνο που η αναπτυξιακή τους προοπτική προορίζεται για μία ακόμη φορά, μακριά από την Κοζάνη. Δυστυχώς, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο – μεγάλο κίνδυνο αποκλεισμού, μία σύγχρονη έκδοσή του, που θα μετατρέψει σε ευάλωτες και ευπαθείς ομάδες το σύνολο της τοπικής κοινωνίας.
Αυτός ο κίνδυνος, που ονομάζεται Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού, και τον οποίο από την πρώτη στιγμή η δημοτικά αρχή της Κοζάνης κατήγγειλε, στους στρατηγικούς σχεδιασμούς που ευαγγελίζεται ότι περιλαμβάνει, yποβαθμίζει την Κοζάνη σε δευτερεύοντα πόλο και δεν θεωρεί πλέον τη Δυτική Μακεδονία πύλη προς τα Δυτικά Βαλκάνια, απαξιώνει την μέχρι σήμερα ενεργειακή καρδιά της Ελλάδας με το να μην τη χαρακτηρίζει το ενεργειακό κέντρο της χώρας, αρνείται στην περιοχή μας, που έχει υποστεί τις συνέπειες της ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα, το δικαίωμα στην καθαρή ενέργεια. Η μη ένταξη της περιοχής στο σχεδιασμό κατασκευής Φ/Α και στον εθνικό σχεδιασμό των ΑΠΕ, το αποδεικνύουν περίτρανα και τέλος επιβεβαιώνει τις επιλογές απομόνωσης που μας επιφυλλάσουν με την υποβάθμιση του τοπικού αερολιμένα, την απουσία σιδηροδρομικού δικτύου και την κατάργηση του πανευρωπαικού διαδρόμου Γιάννενα –Σιάτιστα – Τίρανα – Λουμπλιάνα – Σάλτσμπουργκ.
Απέναντι σε αυτές τις προοπτικές είμαστε αποφασισμένοι να αντιδράσουμε δυναμικά και να φέρουμε τους πάντες μπροστά στην ευθύνη των επιλογών τους. Στο νέο τοπίο έχουμε ρόλο ως περιοχή. Μας το οφείλουν, το ξέρουμε και δεν θα αφήσουμε να το ξεχάσουν. Απαιτούμε πλέον η περιοχή μας να βρεθεί στο κέντρο του ενδιαφέροντος της κεντρικής διοίκησης και η αντιμετώπιση όλων των κινδύνων απομόνωσης και αποκλεισμού να γίνεται με σχέδιο, ιεράρχηση, στόχευση και βέβαια πόρους.
Σε τοπικό επίπεδο, επίκεντρο των δικών μας προσπαθειών εξακολουθεί να αποτελεί η ενίσχυση της απασχόλησης με δράσεις για πλήρη απασχόληση, βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην εργασία, προώθηση της κοινωνικής ένταξης και συνοχής, τόνωση της πρόσβασης στην απασχόληση καθώς και την προσαρμοστικότητα του ανθρώπινου δυναμικού και των επιχειρήσεων στις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές.
Η πολιτική της Δημοτικής Αρχής για την ανάπτυξη της απασχόλησης έχει τοποθετήσει την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, όπου λαμβάνεται υπόψη η σχέση διασύνδεσης πραγματικών αναγκών (σημερινών και αυριανών) της αγοράς εργασίας και των δεξιοτήτων του ενεργού δυναμικού μας. Η εμπειρία των προηγούμενων χρόνων γίνεται πλεονέκτημα στη στρατηγική μας, μιας και στους άξονές μας υιοθετείται η αναγκαιότητα:

• Να κατανοήσουμε τις αδυναμίες που είχαν επιζήμιες επιπτώσεις (οικονομικές και κοινωνικές) στην ανταγωνιστικότητα και στο αναπτυξιακό δυναμικό του Νομού και του Δήμου και να δώσουμε προτεραιότητα σε αυτές.
• Να διαμορφωθεί μια μελλοντική στρατηγική σύμφωνα με τις δυνατότητες και τις αδυναμίες της περιοχής, που να αντιμετωπίζει τον αποκλεισμό νέων και γυναικών κατά προτεραιότητα στο νομό.
• Ενίσχυσης της ανάπτυξης δικτύων δεδομένων υψηλής ταχύτητας και της επένδυσης σε προγράμματα έρευνας και καινοτομίας που συνδέονται με συγκεκριμένους οικονομικούς τομείς του Νομού και του Δήμου (γούνα, μάρμαρο, ξύλο, μέταλλο, τοπικά προϊόντα, …)
• Μεγαλύτερης στήριξης στη λειτουργία των κοινωνικών υπηρεσιών και δομών του δήμου, που αποτελούν μέσο για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού αλλά και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
• Μεγαλύτερης δυνατής προσοχής στα περιβαλλοντικά ζητήματα με θέσεις εργασίας στον τομέα αυτό.
• Ενδυνάμωσης του πρώτου βαθμού Αυτοδιοίκησης, ως ο αρμοδιότερος φορέας για το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιοποίηση προγραμμάτων αντιμετώπισης του κοινωνικού αποκλεισμού.

Οι προτεραιότητές μας στην ανάπτυξη της απασχόλησης, πυλώνα για την προστασία απέναντι στον κίνδυνο του κ.α. είναι:

• Η δια βίου κατάρτιση με έμφαση στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών
• Η δημιουργία Περιφερειακού Συμβουλίου Απασχόλησης, Περιφερειακού Κέντρου Στήριξης της Απασχόλησης και Παρατηρητηρίων Απασχόλησης σε επίπεδο Νομού
• Η προώθηση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης σε συγκεκριμένους ανέργους, για συγκεκριμένες θέσεις σε συγκεκριμένη γεωγραφική ενότητα.
• Η δημιουργία δομής δια βίου κατάρτισης στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, με αξιοποίηση των σχολικών εργαστηρίων πληροφορικής
• Οι στοχευμένες ενέργειες κατάρτισης (Πληροφορική, προσαρμογή στο νέο περιβάλλον γεωργίας, Μεταποίηση κτηνοτροφικών προϊόντων, Τοπικά Προϊόντα ποιότητας, αγροτουρισμός, βελτίωση επιχειρηματικότητας)
• Η ενίσχυση των προνοιακών υποδομών και δομών για τη στήριξη των ευκαιριών απασχόλησης.
• Ποιοτικές και σύγχρονες υποδομές Παιδείας.
• Κοινωνία της γνώσης ή καινοτομία της γνώσης - ανάπτυξη δικτύων μεταφοράς δεδομένων υψηλής ταχύτητας
• Επένδυση σε προγράμματα έρευνας και καινοτομίας
• Συνεργασία με τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στους τομείς που εξυπηρετούν την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
• Δημιουργία προϋποθέσεων πρόσβασης σε ευρυζωνικά δίκτυα, για την εξοικείωση του πληθυσμού στις νέες τεχνολογίες (φθηνό internet, δωρεάν ενεργός εξοπλισμός) και τη στήριξη των επιχειρηματιών στην υλοποίηση καινοτομικών επιχειρηματικών σχεδίων (θερμοκοιτίδες).

Κυρίες και κύριοι,

Η αναπτυξιακή προοπτική της περιοχής δεν προδιαγράφεται με τον καλύτερο τρόπο, δυστυχώς. Οι κίνδυνοι του μέλλοντος είναι ορατοί και σήμερα, οι δε συνέπειες όλων των αλλαγών που έχουν λάβει χώρα, δε θα αργήσουν να αποτελέσουν μια δύσκολη πραγματικότητα, πιθανά μη αναστρέψιμη. Για μια ακόμη φορά οι τοπικές κοινωνίες, οι φορείς και κυρίως η μεγάλη μάζα της κοινωνίας των πολιτών, πρέπει να σταθούν στο ύψος των απαιτήσεων και των κινδύνων, προστατεύοντας τα ευάλωτα μέλη – συνανθρώπους μας, με τη δημιουργία ενός ισχυρού πλέγματος συνεργασιών που μπορεί και αποτελεσματικό και λειτουργικό να είναι. Κυρίως όμως το βάρος των πρωτοβουλιών πέφτει στην τοπική αυτοδιοίκηση, που ποτέ δεν αρνήθηκε να πρωτοστατήσει και να προασπίσει τα συμφέροντα των κοινωνιών που εκφράζει. Με ισχυρές, αποκεντρωμένες διοικήσεις, δυνατές περιφέρειες και εξίσου δυνατές αυτοδιοικήσεις, χρηματοοικονομικά αυτοδύναμες, μπορούν να υπάρξουν αποτελεσματικές και όχι συμβολικές ή θεωρητικές συνεργασίες των κοινωνικών εταίρων. Υπό αυτό το πρίσμα, μπορεί να δημιουργηθεί ένα σημαντικό υπόβαθρο εντοπισμού των προβλημάτων και εξεύρεσης λύσεων. Παραδείγματα χωρών που έχουν το πλεονέκτημα της ισχυρής τοπικής αυτοδιοίκησης με αποκέντρωση πόρων, οι οποίες κατάφεραν μέσω των τοπικών πολιτικών που υιοθέτησαν να εφαρμόσουν και ενεργητικά μέτρα για την αντιμετώπιση της σύγχρονης μάστιγας του κοινωνικού αποκλεισμού, μπορούν προσαρμοσμένα στην ελληνική πραγματικότητα και τις τοπικές δυνατότητες, να μας προσφέρουν ιδέες και πιθανές λύσεις. Το σίγουρο είναι ότι οφείλουμε να μην είμαστε αδρανείς και απαθείς. Αξίζει να προσπαθήσουμε σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Το οφείλουμε στον θεσμικό μας ρόλο, στις απαιτήσεις των καιρών, κυρίως όμως το οφείλουμε στις τοπικές μας κοινωνίες»